Lübeck – wprost z Essen. Recenzja.

Targi Spiel ’09 jak zwykle były miejscem debiutu co najmniej kilku wydawnictw. Jednym z nich było wydawnictwo dlp-games, za którym kryje się Reiner Stockhausen. Znany on jest w Polsce przede wszystkim jako autor „Futbol Ligretto” z programu wydawnictwa Egmont. Ta niewielka karcianka zyskuje zresztą od razu drugie życie w ofercie dlp-games, tym razem pojawiając się w nowej graficznie wersji i pod nowym tytułem – jako „Crazykick”.

Nie o niej jednak dzisiaj będę pisał, a o najnowszej produkcji Stockhausena, familijnej grze strategicznej. Gra ta nazywa się „Lübeck”, co wymawia się następująco. Ponieważ jednak – jak wiadomo – „Polacy nie gęsi i swój język mają”, pozwolę sobie nadać grze od razu spolszczony tytuł „Lubeka” i tak też będę ją w dalszej części tej recenzji nazywał.

Z Lubeki do Gdańska, przez Szczecin

Portowe miasto Lubeka była niegdyś ważnym punktem przeładunkowym leżącym na styku basenów Morza Północnego i Morza Bałtyckiego. Stanowiła też ważne ogniwo w sieci miast Ligi Hanzeatyckiej – związku miast handlowych Europy Północnej z czasów średniowiecza i początku ery nowożytnej.

W grze Stockhausena Lubeka staje się centrum wydarzeń. Samotnie albo wspólnie z innymi ,na dużym statku handlowym, tzw. kodze, rozpoczynamy w tym porcie wyprawy handlowe ku wybrzeżom obu mórz, dostarczając towary do różnych miast Hanzy.

Na planszy, która przedstawia uproszczoną mapę hanzeatyckich szlaków, zobaczymy także Szczecin (Stettin) oraz Gdańsk (Danzig). Każdemu z tych miast zresztą poświęcono w grze specjalną kartę. Tak sobie przypominam teraz wielką radość Gdynian, gdy ich miasto dostało dziką kartę w Monopoly World. Teraz Gdańszczanie i Szczecinianie mogą się czuć wcale nie gorsi od Gdynian. Monopoly to co prawda nie jest, ale za to Gdańskowi i Szczecinowi do ich karty wystarczył jeden głos – autora. No dobrze, koniec żartów i przemycanej ironii. W każdym razie, kto śledzi polskie akcenty w grach planszowych, o „Lubece” na swojej liście odkryć zapomnieć nie powinien.

Małe wydawnictwo wydaje swoją pierwszą grę

Kilka słów o wykonaniu „Lubeki”. Przede wszystkim już na pierwszy rzut oka widać niestety, że to gra małego wydawnictwa. Początki w branży są trudne i raczej nie sposób wymagać, żeby raczkujący na rynku wydawca błędów nie popełnił. W „Lubece” na szczęście nie ma przerostu formy nad treścią, elementów gry nie jest jakoś przesadnie wiele: ot, w pudełku znajdziemy planszę, talię niewielkich rozmiarem kart, arkusz z żetonami statków i znacznikiem gracza rozpoczynającego (nawet dwoma, bo i tak na drugi – zapasowy – zostało na arkuszu miejsce), garść pionków i kolorową instrukcję w językach angielskim i niemieckim. Co niestety razi, to fakt, że przy tak wyważonym wyposażeniu gry w elementy, samo wykonanie tych elementów trzeba by określić – delikatnie mówiąc – oszczędnym.

Plansza jest jeszcze całkiem w porządku. Duża, wystarczająco czytelna, nawet jeśli niektóre barwy wydają mi się nieco zbyt blade. W moim egzemplarzu na jednym ze zgięć planszy okleina utworzyła co prawda brzydką fałdę, na szczęście udało się ją jakoś wygładzić i dziś nie ma po niej w zasadzie śladu – przypuszczam, że drukarnia po prostu zbyt szybko złożyła elementy do pudełka, nie odczekawszy, aż klej wyschnie.

Podobną niedbałością drukarnia wykazała się przy wycinaniu kart. Te są wyprodukowane według jakiejś dziwnej technologii, której w grach wydawanych w ostatnich latach jeszcze się nie spotkałem. Wygląda to tak, jakby na kartach był jakiś rodzaj laminatu albo folii i ta niestety nie chciała się poddać maszynowemu cięciu. Na niektórych kartach musiałem ją docinać do brzegów kart nożyczkami.

Kolejny problem gry to żetony statków i znacznik(i) gracza startowego. W ich przypadku nie ma mowy o wypychaniu z wyprasek. Trzeba je po prostu wyrwać z arkusza bardzo cienkiej tekturki. Ja i tu użyłem nożyczek, dzięki czemu moje statki nie mają nierównych pozostałości perforacji na obrzeżach. Co do grubości żetonów statków, to na szczęście szybko się okazało, że takie, jakie są , wystarczająco dobrze się sprawdzają. W czasie gry przesuwa się je po planszy razem z ustawionymi na nich pionkami graczy. Plansza jest gładka, statki także, więc technicznie to funkcjonuje.

Najbardziej przekonuje w grze to, co na pierwszy rzut oka przekonywać powinno – czyli pudełko, temu nie można nic zarzucić, twarde, trwałe, miłe dla oka. Dobrej jakości są też oczywiście duże drewniane pionki.

Na koniec opisu wykonania gry kilka słów o instrukcji. Prezentuje ona zasady gry w przystępny, zrozumiały i dobrze zilustrowany sposób. Przynajmniej te zasady, o których autor nie zapomniał wspomnieć. Od razu powiem, że nie trzeba tu demonizować, pominiętych szczegółów doliczyłem się zaledwie dwa i są to typowe pominięcia, jakie znajdujemy w grach wydawanych w pośpiechu – raczej uszczegółowienia zasad, niż braki dotyczące samego konstruktu gry. To co – oprócz niedoróbek w produkcji – potwierdzałoby moją tezę o pośpiechu, w jakim produkowano grę – to kilka błędów językowych wyzierających z instrukcji. Ogólnie przedessenowy pośpiech grom wybitnie nie służy. Trudno powiedzieć czy „Lubeka” padła bardziej ofiarą zbyt rygorystycznych kalkulacji wydawcy-autora czy raczej presji czasu, który przed targami wydaje się coraz bardziej przyspieszać. Mnie najzwyczajniej w świecie „Lubeki” żal, bo rozumiem, jeśli gra przegrywa z rynkiem, ponieważ jest słaba, niegrywalna, nudna. „Lubece” jednak żadnej z tych haniebnych łatek przypiąć się nie da, wręcz przeciwnie…

O Lubeko, moja Lubeko, na horyzoncie wód
Królowo Hanzy, Perło północno-morskich wybrzeży

Rozgrywkę w „Lubekę” rozpoczyna się przy pustej planszy. W jej pobliżu układa się odpowiednią do liczby graczy liczbę żetonów statków, a każdemu grającemu z wcześniej potasowanej talii rozdaje po trzy karty, które trzymać należy zakryte w ręce. Gracz otrzymują także po trzy pionki w swoim kolorze. Dwa z nich pozostają przed graczem, trzeci trafia na pole „0” toru punktacji okalającego planszę-mapę. Jeden z graczy zostaje graczem rozpoczynającym i dlatego otrzymuje znacznik kompasu. Ten znacznik co rundę przechodzi z prawa na lewo, czy – inaczej mówiąc – na kolejnego gracza.

Na początku każdej rundy gracz rozpoczynający odkrywa z zakrytej talii i układa przy planszy odpowiednią do liczby graczy liczbę zestawów kart. W oryginalnej niemieckiej instrukcji te zestawy nazywa się pakunkami lub pakietami, w większości bowiem są to przecież karty przewożonych statkami towarów.

Ciekawy to element mechaniki „Lubeki”. W pierwszej rundzie przy planszy leżeć będzie określona zasadami liczba takich pakunków zawierających po dwie karty. Po przygotowaniu tej puli, gracz rozpoczynający rundę, a potem każdy kolejny, wybiera sobie jeden pakunek i dokłada do kart na ręce. W kolejnej rundzie nowy już gracz rozpoczynający odtworzy pulę pakunków: W miejsce wszystkich zabranych dokładając znów dwie karty, a pakunki pozostałe na stole z poprzedniej rundy powiększy o jedną kartę.

Bardzo spodobał mi się ten mechanizm. W sympatyczny sposób ogranicza on w „Lubece” losowość, angażując jednocześnie graczy. Trzeba bowiem uważnie obserwować nie tylko to, co się pojawia w puli i co się nam przyda; jeszcze ważniejsze jest uważne obserwowanie, kto jakie karty wziął na rękę. Współgracze bowiem – zależnie od tego jakimi kartami dysponują – mogą stać się albo przeciwnikami, albo sojusznikami w naszej wyprawie handlowej.

Oczywiście ten mechanizm nie działałby w grze dobrze, gdyby autor nie postawił przeciwwagi dla niezaprzeczalnego uprzywilejowania pierwszego gracza. Na szczęście taki opozycyjny akcent się pojawia. O ile gracz rozpoczynający wybierał pakunek jako pierwszy, o tyle o tym, kto wykonuje pierwszą akcję rundy, decyduje już osoba biorąca swoje karty z puli jako ostatni. Może ona przyznać prawo pierwszej akcji sobie lub dowolnemu innemu graczowi.

Akcji do wyboru jest w „Lubece” cztery. [1] Gracz może więc rozpocząć nową wyprawę handlową. Bierze wtedy z puli statków jeden z żetonów, kładzie go przy Lubece, a na nim stawia swój pionek. Ewentualnie może także dostawić swój pionek na kogę zakotwiczoną już w Lubece. Kogi bowiem nie należą do nikogo, co więcej kogę może poruszać każdy gracz, który ma na niej swój pionek.

[2] Kolejnym z możliwych wyborów jest tzw. akcja z karty. W tym momencie trzeba wyjaśnić jakie karty w grze w ogóle występują. O kartach towarów już wspomniałem. Jest to najliczniej reprezentowany w talii rodzaj kart. Karta taka występuje zawsze w kolorze i z nazwą miasta, do którego towar należy dostarczyć. Gracz zagrywa taką kartę na kogę, na której posiada swój pionek, ale tylko wtedy, gdy stoi ona w mieście docelowym albo przynajmniej kotwiczy jedno miasto wcześniej. Wtedy koga natychmiast dociera do miasta docelowego i wyładunek towaru jest możliwy. Za dostarczenie towaru gracz zyskuje wskazaną na karcie liczbę guldenów, a swój dochód oznacza na torze punktacji.

Poza kartami towarów napotkamy w „Lubece” karty specjalne. Kartę „Podwojenie” zagrywa się dokładnie tak, jak kartę towaru, co oznacza, ze również ona pozwala poruszyć statkiem. Sama w sobie jednak nie przynosi graczowi zysku. Za to, jeśli uda mu się w tej samej rundzie dostarczyć jakiś towar do miasta wskazanego na tej karcie, otrzymuje on podwojony dochód. Karta „Wyprawa handlowa” pozwala rozpocząć szlak nie w Lubece, ale w jednym z czterech miast w basenie Morza Bałtyckiego: Szczecinie, Gdańsku, Visby lub w Helsinborgu. Karta „Zmiana statku” – nietrudno odgadnąć – pozwala graczowi przestawić swój pionek z jednej kogi na dowolną inną obecną właśnie na planszy. I wreszcie kartą „Piraci” zagrywający może zatopić dowolny statek.

Akcje w danej rundzie „Lubeki” wykonuje się kolejno, ale każdorazowo tylko po jednej. Runda trwa tak długo, aż wszyscy grający spasują. [3] Pas jest zatem trzecią z możliwych akcji.

Spasować nie jest w „Lubece” wcale aż tak łatwo. Istnieje bowiem zasada, która nie pozwala graczowi wykonać tej akcji, jeśli posiada on na ręce więcej niż trzy karty. Wcześniej taki gracz musi zatem [4] odrzucić każdą ponadliczbową kartę z ręki. Za odrzucane karty traci się dublony: za kartę specjalną – 1, a za kartę towaru tyle dublonów, ile wynosi wartość karty. Wydawałoby się, że ta zasada jest strasznie wredna. Po części tak jest. Z drugiej strony to jeszcze jeden sympatyczny mechanizm współtworzący strategiczny charakter tej gry. Ponieważ karty odrzucamy stopniowo, po jednej, akcja ta tworzy przestrzeń dla blefu. Często odrzuca się pierwszą kartę, a nawet i drugą kartę, odczekując i licząc na to, że inni gracze przemieszczą kogę, na której stoi i nasz pionek, w bardziej odpowiadającą nam pozycję na planszy, gdzie będziemy mieli jeszcze okazję zagrać jakąś kartę towaru i ugrać kilka dublonów. Potem już można spasować z uśmiechem zadowolenia na twarzy.

Po zakończonej rundzie kogi, które dotarły do końca szlaku handlowego, usuwa się z planszy, a pionki zdjęte z nich wracają do właścicieli. Poza tym każdy gracz może usunąć jeden albo oba pionki z kog, które znajdują się jeszcze w trasie. Jeśli w wyniku tego dana koga pozostanie nieobsadzona, także ją przenosi się z powrotem do rezerwy.

Sama gra trwa do momentu, gdy drugi raz wyczerpie się talia kart. Posiadacz najbardziej nabitej dublonami kiesy wygrywa.

pomimo zagrał i powiedział „Oooo!”

Po pierwszym, średnio satysfakcjonującym estetycznie kontakcie udało się „Lubece” mnie zauroczyć. To oczywiście prosta gra, w końcu w pozycji typowo rodzinnej nie można przesadzać ze skomplikowaniem zasad. Ale i w tej prostocie skrywa się całe jej piękno.

Gra się w „Lubekę” płynnie i to przy każdej ilości graczy. Tury się nie dłużą i paradoksalnie nie są wcale tak powtarzalne, jakby można było podejrzewać od razu po lekturze instrukcji. Na planszy wciąż się coś dzieje, gracze własnymi decyzjami często wpływają na sytuację innych graczy i na ich decyzje, więc interakcji jest w grze sporo. Co więcej granie w „Lubekę” momentami przypomina granie w grę kooperacyjną, szczególnie tam, gdzie na kodze tłoczno od pionków różnych graczy. Gra jak najbardziej potrafi sobą zaintrygować, nie ma tu czasu na nudę, wiele jest przestrzeni na strategie i taktyki, nawet jeśli raczej takie prościutkie, takie akurat skrojone na miarę grających rodzin.

„Lubeka” to z pewnością gra, która nie powinna przegrać z rynkiem tylko z powodu słabego wykonania. Dla mnie to tytuł, nad którym przy pierwszej już partii szepnąłem sobie dyskretnie „Oooo!”, i szepnąłem to z prawdziwym zachwytem. Ta gra wytrąciła mnie z drętwego znudzenia albo przesytu planszówkami, jakie ostatnio dziwnie odczuwałem. Niby nic tu na pierwszy rzut oka nowego, a jednak czuje się w niej jakąś miłą przestrzeń, jakąś świeżość.

„Lubece” życzę jak najlepiej, najlepiej od razu drugiego, dopracowanego technicznie i graficznie wydania. Takiego, z którym miałaby ewentualnie szansę powalczyć o jakieś planszówkowe laury, a już zdecydowanie pewniejszą drogę na stoły graczy.

Vielen Dank an dlp-games

für die freundliche Bereitstellung des Rezensionsexemplars.

Dziękujemy wydawnictwu dlp-games